مقایسه ماهیت پری در ایران باستان با ماهیت آن در ادبیات فارسی

ماهیت پری در منابع و مراجع فارسی، مبهم و درهم‌آمیخته‌است. یونانیان، ایرانیان دورة باستان و ایرانیان بعد از اسلام، هرکدام باورهای خاصی در باب پری داشته‌اند. تداخل این باورها، سبب ابهام ماهیت و مدلول پری در اذهان گردیده‌است. هدف این نوشتار، به‌دست‌دادن تصویری روشن از ماهیت پری است که به درک و فهم بیشتر و صحیح‌تر از متون ادبی و دینی و تاریخی کمک‌خواهد‌کرد. برای این کار، مدلول این واژه از قدیم‌ترین ایام تا دورة جدید، در منابع مربوط مورد مطالعه قرار‌گرفته و مدلول و ماهیت آن در دورة باستان و مدلول و ماهیت و معانی حقیقی و مجازی آن در ادبیات فارسی، نشان ‌داده‌شده است. بر این اساس، «پری» در دورة باستان، موجودی اهریمنی، شرور و دشمن روشنان و مزدیسنان بوده و انواعی داشته‌است. از دورة باستان و میانه که به ادبیات فارسی رسیده، از موجودی شرور و منفی به موجودی مثبت و نیکوکار تغییر ماهیت داده­است. «پری» در ادبیات فارسی، عمدتاً بر «جنّ مسلمان» اطلاق‌ شده که موجودی مؤمن و نیکوکار است. می‌توان گفت که پری، تنها واژة بدبختی است که خوشبخت شده‌است، چراکه از تاریکی به روشنایی، از زشتی به زیبایی، از بدکرداری به نیکوکرداری و از یاوری اهریمن به پیروی از یزدان رسیده‌است. نتیجه اینکه هم آموزه ­های اسلامی مثبت­گرا بوده و هم زبان فارسی، ظرفیت مناسبی را برای گنجاندن اندیشه ­­ها و تصورات نو در قالب واژه ­های اصیل خود داشته­است.